VACCINE COVID-19, AI DỄ BỊ DỊ ỨNG?BẠN NÊN THAM KHẢO NHÉ

Vaccines save lives!

Trong đại dịch này, vaccine có lẽ là cứu tinh của nhân loại. Và tác dụng của vaccines trong việc giúp bảo vệ loài người trước các bệnh truyền nhiễm là không thể bàn cãi!

—————————————–

Hôm nay, BS Di xin được phân tích một chút xíu về vaccine Covid-19. Và nguy cơ gây dị ứng của nó, trước chiến dịch tiêm vaccine toàn dân sắp diễn ra!

Trước khi đọc tiếp thì xin quý vị lưu ý giúp. Bài viết này nhằm mục đích tham khảo cho cộng đồng. Chứ không phải là tiêu chuẩn để giúp xác định ai sẽ không dị ứng với vaccine covid-19. Khi quý vị đi tiêm phòng vaccine. Các Bác sĩ sẽ có câu hỏi, khám sàng lọc để đánh giá nguy cơ dị ứng cho quý vị.

Việt Nam tiếp nhận hơn 2 triệu liều vắc xin do chính phủ Mỹ tài trợ thông qua cơ chế COVAX

VIRUS SARS-CoV-2 GÂY BỆNH NHƯ THẾ NÀO?

Trước khi tìm hiểu công dụng của VACCINE COVID-19,ta nói sơ lược về Virus SARS-CoV-2 .

Virus SARS-CoV-2 (gây bệnh Covid-19) khi xâm nhập vào cơ thể chúng ta. Nó sẽ dùng những cái gai trên người để bám vào tế bào. Từ đó chui vào trong tế bào, biến tế bào của chúng ta thành nhà máy sản xuất ra hàng loạt những con virus mới, cho đến khi tế bào chúng ta kiệt quệ mà chết. Các con virus mới sẽ tiếp tục xâm nhập vào các tế bào khác. Và quá trình cứ tiếp diễn. Quá trình này xảy ra chủ yếu ở các tế bào trên đường hô hấp (mũi, họng, phổi)

Cơ thể của chúng ta khi phát hiện tế bào bị nhiễm virus. Thì sẽ huy động các tế bào miễn dịch (bạch cầu) đến để tiêu diệt chúng. Tuy nhiên, do virus đã trú ẩn bên trong tế bào chúng ta rồi. Nên cách duy nhất để diệt nó là phải … diệt luôn tế bào của chính chúng ta. Khi đó, tế bào miễn dịch sẽ có thể trực tiếp tiêu diệt tế bào bị nhiễm. Một số khác thì tiết ra hàng loại các cytokine kích thích các tế bào viêm trong cơ thể gây viêm mô ở vị trí nhiễm virus. Tình trạng viêm đó có mục đích là tiêu diệt virus. Nhưng ai dè đâu, ném bơm rải thảm thì địch chết, ta cũng bị thương, làm tổn thương mô của chúng ta. Và nếu quá nặng có thể gây viêm phổi lan tỏa, suy hô hấp và tử vong.

VACCINE COVID-19 BẢO VỆ CHÚNG TA BẰNG CÁCH NÀO?

Dựa vào cơ chế gây bệnh ở trên, nếu muốn ngăn chặn bệnh do virus thì bắt buộc phải ngăn không cho chúng chui được vào bên trong tế bào của mình. Khi đó, chúng ta cần cơ thể có sẵn kháng thể, để khi vừa thấy con virus, kháng thể sẽ bám lên các gai của chúng, làm gai của chúng không thể dính lên tế bào của chúng ta được. Khi đó, các con virus bị kháng thể bám vào coi như đã bị vô hiệu hóa, nằm chờ tế bào miễn dịch tới thủ tiêu.

Hiện nay, vaccine Covid-19 có 2 loại:

– Vaccine mRNA (Moderna và Pfizer): có các hạt lipid rất nhỏ (lipid nanoparticle) chứa mRNA mã hóa cho protein tạo thành cái gai của con virus.

– Vaccine viral vector (AstraZeneca, Jassen): có các adenovirus (không nguy hiểm cho người) mang đoạn DNA mã hóa cho protein tạo thành cái gai của con virus.

Cả hai loại vaccine này khi tiêm vào cơ thể, sẽ khiến cho tế bào chúng ta tổng hợp ra cái gai của con virus (chứ không phải nguyên cả con virus nhe). Lúc đó, hệ miễn dịch thấy cái gai lạ quá, nên tới xem, và sẵn tiện sản xuất ra kháng thể chống lại cái gai đó luôn. Hệ miễn dịch của chúng ta cũng rất hiếu kỳ, các tế bào sẽ kéo cả làng cả xóm tới xem và đồng loạt sản xuất ra một lượng kháng thể ngày càng nhiều. Khi đó, nếu có con virus nào xấu số lọt vô, thì các kháng thể có sẵn sẽ ngay lập tức bám lên các gai trên con virus đó, và rồi… tèng téng teng, tiêu cmn đời.

CÁC PHẢN ỨNG SAU TIÊM VACCINE THƯỜNG GẶP LÀ GÌ?

Sau khi tiêm vaccine, phản ứng thường gặp nhất là đau, sưng và đỏ ở chỗ chích, sốt nhẹ, đau nhức cơ, nhức đầu, một số có thể mất khẩu vị, chán ăn. Triệu chứng có thể xuất hiện sau vài tiếng và kéo dài vài ngày, sau đó tự hết. Thông thường sẽ không cần điều trị gì.

DỊ ỨNG VỚI VACCINE THÌ BIỂU HIỆN RA SAO?

– Biểu hiện tại chỗ (nhẹ) có thể sưng, đỏ, ngứa và đau ở chỗ chích, quầng đỏ có thể lan rộng xung quanh chỗ tiêm, nhưng nếu chỉ dừng lại ở đó thì sẽ không nguy hiểm tính mạng.

– Biểu hiện toàn thân (nặng) thường gặp nhất là đỏ da, ngứa da, nổi mày đay, nặng hơn có thể gây nghẹt thở, thở rít, chóng mặt, ngất do tụt huyết áp (sốc phản vệ). Ngoài ra, có thể có các triệu chứng khác như đau bụng, buồn nôn, nôn, tiêu chảy.

Các triệu chứng dị ứng sẽ xảy ra sau khoảng 5-30 phút sau khi tiêm.

CÁI GÌ TRONG VACCINE COVID-19 GÂY DỊ ỨNG?

Hiện tại, các nhà khoa học xác định rằng hai hợp chất có khả năng gây dị ứng trong vaccind Covid-19 đó là:

– Polyethylene glycol (PEG, macrogol), có trong vaccine của Moderna và Pfizer

– Polysorbate 80, có trong vaccine của AstraZeneca và Janssen.

PEG và Polysorbate là các chất ổn định có trong vaccine. Giúp chúng giữ được hoạt tính trong quá trình bảo quản. PEG được sử dụng rất nhiều trong các loại mỹ phẩm chúng ta dùng hàng ngày (xà bông, kem đánh răng, dưỡng ẩm). Và trong các loại thuốc mà chúng ta sử dụng.

PEG là một đa phân tử, có chứa các đoạn cấu trúc giống với các đoạn cấu trúc có trong phân tử polysorbate, nên người ta cho rằng một người dị ứng với PEG “có thể” dị ứng chéo với polysorbate, và xin nhấn mạnh là có thể thôi, chứ không phải là chắc chắn!

AI LÀ NGƯỜI CÓ NGUY CƠ DỊ ỨNG VỚI VACCINE COVID-19?

Hiện tại, các dữ liệu chưa đầy đủ để đưa ra khuyến cáo toàn diện. Tuy nhiên, các khuyến cáo trên thế giới đều nói rằng. Những bệnh nhân từng biết là dị ứng với PEG và polysorbate 80 có khả năng cao dị ứng với vaccine Covid-19. Việc xác định ai dị ứng với hai loại này vẫn còn là một thách thức, tức là khó đó. Bởi vì chưa có quy trình xét nghiệm nào đủ độ nhạy để phát hiện ra.

Người dân đến tim vacxin Covid-19 tại bệnh viện

Tuy nhiên, một điểm giúp gợi ý một người dị ứng PEG và nếu người đó từng có tiền sử dị ứng hay phản vệ với nhiều loại thuốc khác nhau, hoặc dị ứng với nhiều loại mỹ phẩm (do tính thông dụng của PEG).

Ngoài ra, những người có tình trạng phản vệ hay sốc phản vệ xảy ra vô cớ, không rõ nguyên nhân cũng là người có nguy cơ cao dị ứng với vaccine này.

Những người đã từng có phản ứng dị ứng nặng với các loại vaccine tiêm hoặc các thuốc sinh học. Cũng là những người có nguy cơ cao dị ứng với vaccine Covid-19

DỊ ỨNG THỨC ĂN, HAY DỊ ỨNG MẠT NHÀ, PHẤN HOA CÓ LÀM TĂNG NGUY CƠ DỊ ỨNG VACCINE COVID-19 KHÔNG?

Hiện tại, chưa có bằng chứng cho thấy dị ứng các loại trên làm tăng nguy cơ dị ứng vaccine Covid-19. Ngoài ra, nếu theo suy luận logic thì vaccine không chứa các thành phần từ thức ăn hay dị nguyên không khí, nên sẽ không gây ra hiện tượng phản ứng chéo giữa các loại dị nguyên đó và vaccine Covid-19.

Bản thân BS Di cũng là cơ địa dị ứng với nhiều dị nguyên như mạt nhà, lông mèo. Có cả bệnh hen và viêm mũi dị ứng luôn nhưng tiêm vaccine vẫn bình thường nhé cả nhà!

CÓ NÊN SỬ DỤNG CÁC LOẠI THUỐC NGỪA DỊ ỨNG TRƯỚC KHI TIÊM VACCINE?

CDC Hoa Kỳ Không khuyến cáo sử dụng các loại thuốc kháng histamine trước khi tiêm vaccine. Với mục đích là phòng ngừa dị ứng hoặc phản vệ do vaccine gây ra. Lý do là các loại thuốc này không giúp ngăn chặn tình trạng phản vệ do vaccine. Nhưng lại có khả năng làm “mờ nhạt” triệu chứng dị ứng như mày đay, khiến cho việc chẩn đoán và điều trị bị chậm trễ

VỪA MỚI TIÊM VACCINE XONG THÌ MẶT MÀY XANH LÈ XANH LÉT, CHÓNG MẶT RỒI XỈU LUÔN, THÌ CÓ PHẢI LÀ SỐC PHẢN VỆ?

Nguyên nhân xuất hiện các triệu chứng

Các triệu chứng đó có thể là do phản ứng thần kinh (vasovagal reaction). Chứ không liên quan đến dị ứng và không phải là sốc phản vệ. Mặc dù cả phản ứng vasovagal và phản vệ đều có thể có ngất, tụt huyết áp, khó thở. Nhưng chúng có một số điểm khác nhau giúp phân biệt:

– Phản ứng vasovagal có thể xảy ra trước khi tiêm, ngay trong khi tiêm hoặc vừa mới tiêm xong. Trong khi đó, phản ứng dị ứng thường xảy ra sau khi tiêm một chút, sớm nhất là 5 phút, và thông thường là 15-30 phút sau khi tiêm.

– Ngoài ra, phản ứng vasovagal có biểu hiện là da xanh tái, đổ mồ hôi lạnh, mạch chậm nhưng đều. Trong khi phản vệ thì da thường đỏ do giãn mạch sau đó mới xanh tái, mạch nhanh và không đều, có thể có tiếng thở rít, kèm sưng môi, sưng quanh mắt.

Việc xác định tình trạng phản ứng gì và điều trị thế nào sẽ do nhân viên y tế quyết định.

*** Như vậy, tóm lại, yếu tố gây dị ứng trong vaccine Covid-19 hiện nay được biết là PEG và polysorbate 80.

Người có tiền căn dị ứng với nhiều loại thuốc. Và nhiều loại mỹ phẩm khác nhau , hoặc người từng nhiều lần bị phản vệ vô cớ không rõ nguyên nhân là người có nguy cơ dị ứng với PEG trong vaccine Covid-19. Những trường hợp dị ứng với dị nguyên thức ăn, không khí đã xác định. Thì chưa có bằng chứng cho thấy tăng nguy cơ dị ứng với vaccine Covid-19.